დაკანონებული ექსპლოატაცია

ქუთაის­ში მიმ­დი­ნა­რე სამ­შე­ნებლო სა­მუ­შა­ოებზე და­საქ­მებული მუ­შახელის უმ­რავ­ლე­სობა შრო­მი­თი ხელ­შეკ­რუ­ლებების გა­რე­შე მუ­შაობს. აღ­ნიშ­ნუ­ლი ფაქ­ტი უკე­თეს შემთხვე­ვა­ში მუ­შებისათ­ვის ანაზ­ღა­უ­რების გა­ცე­მას აფერხებს, ხოლო უა­რეს შემთხვე­ვა­ში მუ­შები ანაზ­ღა­უ­რების გა­რე­შე რჩებიან. და­საქ­მებულ­თა მი­მართ ლმობიე­რებით არც ქვეყანა­ში მოქ­მე­დი შრო­მი­თი კა­ნონ­მდებლობა გა­მო­ირ­ჩე­ვა.

ქუ­თა­ის­ში, ცენ­ტრა­ლურ მო­ე­დან­ზე შად­რე­ვა­ნი­სა და ტე­რი­ტო­რი­ის მოწყობის სა­მუ­შა­ოებს შპს „მშე­ნებელი 2011" ახორ­ცი­ე­ლებს. სა­მუ­შა­ოები გა­სუ­ლი წლის ოქ­ტომბერ­ში და­იწყო და ობიექ­ტი მიმ­დი­ნა­რე წლის 2 მა­ისს, ქუ­თა­ი­სობის დღე­სას­წა­უ­ლი­სათ­ვის უნ­და ჩაბარ­დეს. სა­მუ­შაო ბევ­რი­ა. შე­საბამი­სად, მუ­შებიც ნა­კის­რი ვალ­დებულების შეს­რუ­ლებით არი­ან და­კა­ვებული და ძალ­ზე მცი­რე ნა­წილს თუ ახსენ­დება შრო­მი­თი კონ­ტრაქ­ტის მო­კითხვა. ერთ-ერ­თი მუ­შა ავ­თო (გვარს არ ვასახელებთ, რედ.), რო­მე­ლიც ობიექ­ტზე ფი­ლაქ­ნების და­გებით არის და­კა­ვებული, ამბობს, რომ სა­მუ­შაო ჯგუ­ფის უფ­როს­მა მის­ცა. მი­სი თქმით, შრო­მი­თი ხელ­შეკ­რუ­ლებაც გა­ფორ­მებული აქვს. თუმ­ცა თა­ვად არ უნახავს, რად­გან ეს უკა­ნას­კნე­ლი უფ­როს­თან ინახება. რაც შეეხება ანაზ­ღა­უ­რების პი­რობებს, ის გა­მო­მუ­შა­ვებით გა­ი­ცე­მა (კვად­რა­ტუ­ლი მეტ­რი ფი­ლაქ­ნის და­გება 6.00 ლა­რი ღირს). მუ­შები ანაზ­ღა­უ­რებას ყოვე­ლი კვი­რის ან თვის ბოლოს იღებენ, ხოლო ანაზ­ღა­უ­რების მო­ცუ­ლობა თი­თო­ე­უ­ლი მუ­შის მონ­დო­მებასა და შრო­მი­სუ­ნა­რი­ა­ნობაზეა და­მო­კი­დებული.

ავ­თო­სა­გან განსხვა­ვებით, სა­მუ­შა­ო­სა და შრო­მი­თი ხელ­შეკ­რუ­ლებების პი­რობებზე საუბარი არ ისურ­ვა ამა­ვე ობიექ­ტზე და­საქ­მებულ­მა მე­ო­რე მუ­შამ. ამ უკა­ნას­კნელ­მა ჩვენს რეს­პონ­დენტს საუბარიც აუკ­რძა­ლა იმ მი­ზე­ზით, რომ „გუ­ლახდი­ლობისათ­ვის" უფ­რო­სობის მხრი­დან უკ­ვე მი­ი­ღეს საყვე­დუ­რი. რო­გორც მი­სი საუბრის­გან ირ­კვე­ვა, სა­მუ­შაო პი­რობების შე­სახებ და­საქ­მებულებს დამ­საქ­მებლებისა­გან ინ­ფორ­მა­ცი­ის გა­ცე­მა აკ­რძა­ლუ­ლი აქვთ. დუ­მი­ლის უფ­ლებას შპს „მშე­ნებელი 2011" -ის წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი ლე­ვან ჭან­ტუ­რი­აც იყენებს. მი­სი თქმით, და­საქ­მებულების ანაზ­ღა­უ­რების შე­სახებ ინ­ფორ­მა­ცია სა­ი­დუმ­ლო­ა. თუმ­ცა არ ასაბუთებს რა­ტომ წარ­მო­ად­გენს სა­ი­დუმ­ლოებას აღ­ნიშ­ნუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ა მა­შინ, რო­დე­საც სა­მუ­შა­ოებს სახელმ­წი­ფო ბიუჯეტი აფი­ნა­სებს. პროექ­ტი ცენ­ტრა­ლუ­რი ბიუჯეტი­დან ფი­ნან­სდება და მი­სი ღი­რებულება 5 მი­ლი­ონ ლარს შე­ად­გენს.

„შპს-ს წარ­მო­მად­გენ­ლის პა­სუხი ნა­წი­ლობრივ არა­კა­ნო­ნი­ე­რი­ა, რად­გან ხელ­შეკ­რუ­ლებებთან და­კავ­ში­რებული ინ­ფორ­მა­ცია შე­იძ­ლება არ გა­ა­საჯარო­ვოს, თუმ­ცა შრო­მი­თი კონ­ტრაქ­ტის პი­რობებში სახელ­მწი­ფო ბიუჯეტი­დან მი­ღებული თანხები არ წარ­მო­ად­გენს სა­ი­დუმ­ლოებას", - ამბობს თა­მარ ფა­ჩუ­ლია

ზე­მოთხსე­ნებული პი­რებისა­გან განსხვა­ვებით, ქარ­თუ­ლი შრო­მი­თი კა­ნონ­მდებლობის ხარ­ვე­ზებსა და და­საქ­მებულების უუფ­ლებობაზე საუბრობენ უკ­ვე მოტყუებული მუ­შები. ბესო კუპ­რა­ძე და ლე­ვან ჩა­გუ­ნა­ვა ქუ­თა­ის­ში, გა­სულ წელს, აღ­მა­შე­ნებლის გამ­ზირ­ზე ვე­ლოგ­ზის მო­საწყობ სა­მუ­შა­ოებზე იყვნენ და­საქ­მებულ­ნი. 4 თვე იმუ­შა­ვეს. მუ­შაობის პრო­ცეს­ში ად­გი­ლობრი­ვი თვით­მმარ­თვე­ლობის წარ­მო­მად­გენ­ლებისა და დამ­საქ­მებლების მხრი­დან და­ი­მე­დების მიუხედა­ვად, დღემ­დე კუთ­ვნილ ანაზ­ღა­უ­რებას უშე­დე­გოდ ითხოვენ.

„ყვე­ლა­ნა­ირ სა­მუ­შა­ოს ვას­რუ­ლებდით, ეს იყო „სტი­აშ­კის" დასხმა, ქვა­ფე­ნი­ლი­სა თუ მწვა­ნე სა­ფა­რის და­გება. 24 სა­ა­თის გან­მავ­ლობაში გვა­მუ­შა­ვებდნენ. 3 კაცს 6100 ლა­რი გვაქვს ასა­ღები. რო­დე­საც ვმუ­შაობდით, ჩვენ­თან ვი­ცე-მე­რი ირაკ­ლი ჯიქია მო­ვი­და და გვითხრა, რომ ფულს ობიექ­ტის დას­რუ­ლების შემ­დეგ ავი­ღებდით. მაგ­რამ ასე არ მოხდა. დამ­საქ­მებელი ფირ­მის, შპს „ელბას" წარ­მო­მად­გენ­ლები გვეუბნებიან, რომ ქა­ლა­ქის მე­რი­ამ მათ ფუ­ლი არ გა­და­­უ­რიცხა. ა­მი­ტომ ხელ­ფა­სებს ვერ გვაძ­ლე­ვენ," - ამბობენ მუ­შები.

ბესო კუპ­რა­ძი­სა და ლე­ვან ჩა­გუ­ნა­ვას თქმით, შპს „ელბას" წარ­მო­მად­გე­ნელ­მა და­ვით კიკ­ნა­ვე­ლი­ძემ შრო­მი­თი ხელ­შეკ­რუ­ლებების გა­სა­ფორ­მებლად პი­რა­დობის მოწ­მობების მი­ტა­ნა სთხოვა. რო­გორც მუ­შებმა მოგ­ვი­ა­ნებით გა­არ­კვი­ეს, დამ­საქ­მებელ­მა ისი­ნი მო­ატყუა. ხელ­ფა­სის სა­კითხის გა­სარ­კვე­ვად ქა­ლა­ქის მე­რი­ა­ში მი­სუ­ლებს უთხრეს, რომ აღ­ნიშ­ნულ სა­მუ­შა­ო­ზე ისი­ნი გა­ფორ­მებული არ იყვნენ.

„მე­რი­ა­ში გვითხრეს, გა­ფორ­მებული არ ხართ და ჩვენ ჯიბის ფულს ვერ მოგ­ცემ­თო. წა­დით და ვინც მო­გიყვა­ნათ, ფუ­ლიც იმათ მოთხოვე­თო," - ამბობენ მუ­შები.

შპს „ელბას წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი და­ვით კიკ­ნა­ვე­ლი­ძე ამბობს, რომ ისი­ნი უახლო­ეს პე­რი­ოდ­ში შეხვდებიან მუ­შებს და და­ე­ლა­პა­რა­კებიან. იმის შე­სახებ, თუ რა­ტომ არ გა­უ­ფორ­მდათ მუ­შებს ხელ­შეკ­რუ­ლებები, კიკ­ნა­ვე­ლი­ძემ პა­სუხის გა­ცე­მა არ ისურ­ვა.

„ყვე­ლა­ფე­რი ჩა­ივ­ლის კარ­გად. მე­რი­ის­გან თანხა ჯერ არ მიგ­ვი­ღია. ახლა მათ­თან ვმუ­შაობთ თანხის გად­მო­რიცხვის სა­კითხის მო­წეს­რი­გებაზე. მუ­შები რა­საც ამბობენ, ყვე­ლაფ­რის დაჯერება ხომ არ შე­იძ­ლება?," - ამბობს კიკ­ნა­ვე­ლი­ძე.

ბესო კუპ­რა­ძე და ლე­ვან ჩა­გუ­ნა­ვა ამ ეტაპ­ზეც ვე­ლოგ­ზის მოწყობით არი­ან და­კა­ვებული. ამჯერად ი. ჭავ­ჭა­ვა­ძის გამ­ზირ­ზე მიმ­დი­ნა­რე სა­მუ­შა­ოებზე. აღ­ნიშ­ნულ გამ­ზირ­ზე ვე­ლობილი­კის ერ­თი ნა­წი­ლის მოწყობა დას­რუ­ლებული­ა. მუ­შებისათ­ვის შრო­მი­თი კონ­ტრაქ­ტი არც ამჯერად გა­უ­ფორ­მებიათ. მიუხედა­ვად ამი­სა, გამ­ზი­რის მოწყობის პირ­ვე­ლი ეტა­პის დას­რუ­ლების შემ­დეგ ხელ­ფა­სი დაბრკო­ლების გა­რე­შე აი­ღეს. იმე­დოვ­ნებენ, რომ დამ­საქ­მებელი არც ამ ეტაპ­ზე გა­აწბილებთ.

აღ­სა­ნიშ­ნა­ვი­ა, რომ შრო­მი­თი კონ­ტრაქ­ტებისა და შე­საბამი­სად, ანაზ­ღა­უ­რების გა­რე­შე აღ­მა­შე­ნებლის გამ­ზირ­ზე, ვე­ლოგ­ზის სამ­შე­ნებლო სა­მუ­შა­ოებზე და­საქ­მებული კი­დევ 4 პი­რი დარ­ჩა. მა­თი პრობლე­მის შე­სახებ გა­ზე­თი „ახალი გა­ზე­თი" დაახლოებით 3 თვის წინ წერ­და. რა­მინ ჯალა­ღა­ნი­ას ოჯახი და ოჯახის ახლობელი კი­დევ ერ­თი პი­რი კუთ­ვნი­ლი ანაზ­ღა­უ­რების აღებას ვერ ახერხებდნენ. მა­შინ, სა­კითხის მოგ­ვა­რებას მათ ვი­ცე-მე­რი და­ვით ან­დღუ­ლა­ძე და­პირ­და. რა­მინ ჯალა­ღა­ნი­ას დე­დის, ლია მარ­გა­ლი­ტა­ძის თქმით, მი­სი ოჯახის წევ­რებმა მხოლოდ თანხის ნახევა­რი - 600 ლა­რი აი­ღეს. ოჯახს დარ­ჩე­ნი­ლი ნა­წი­ლის აღების იმე­დი არ აქვს.

„ვი­ცე-მერ­მა და­ვით ან­დღუ­ლა­ძემ და­მიბარა და მითხრა, რად­გან ზე­პი­რი შე­თანხმების სა­ფუძ­ველ­ზე იყვნენ და­საქ­მებული, თანხის აღების იმე­დი არ არის, ამი­ტომ და­წე­რეთ განცხადება და სად­მე და­გა­საქ­მებთო. თუმ­ცა ჩე­მი ოჯახის წევ­რებმა ამა­ზე უა­რი თქვეს, რად­გან ნდობის მო­მენ­ტი არ არ­სებობდა. შე­იძ­ლებოდა ისევ ემუ­შა­ვათ და ბოლოს ფუ­ლი ვერ აე­ღოთ," -ამბობს ლია მარ­გა­ლი­ტა­ძე.

ქუ­თა­ის­ში სამ­შე­ნებლო სა­მუ­შა­ოებზე და­საქ­მებული მუ­შების მოტყუების „ტრა­დი­ცი­ა" ჯერ კი­დევ 2008 წლი­დან და­იწყო. ქუ­თა­ი­სის ისტო­რი­უ­ლი უბნის რეაბილი­ტა­ცი­ის პირ­ვე­ლი ეტა­პის სა­მუ­შა­ოებზე და­საქ­მებულ მუ­შებს ხელ­ფა­სი მა­ში­ნაც არ მის­ცეს. მუ­შებმა მა­შინ ხელფა­სის ალ­ტერ­ნა­ტი­უ­ლი წყარო მო­ძებნეს. ისი­ნი რეაბილი­ტა­ცი­ის­თვის გან­კუთ­ვნილ სამ­შე­ნებლო მა­სა­ლებს საბაზ­რო ღი­რებულებაზე ნაკ­ლებ ფას­ში ყიდ­დნენ.

პრაქ­ტი­კა აჩ­ვე­ნებს, რომ და­საქ­მებულები დამ­საქ­მებლი­სა­გან ჯერ სიტყვი­ერ შე­თანხმებას და შემ­დეგ სიტყვი­ერ უარს სჯერ­დებიან. ისი­ნი სი­მარ­თლის პოვ­ნის ალ­ტერ­ნა­ტი­ულ გზა­ზე უარს ამბობენ, რად­გან ალ­ტერ­ნა­ტი­უ­ლი სა­შუ­ა­ლებების ძიება გარ­კვე­ულ ხარჯებთან არის და­კავ­ში­რებული.

„ვი­ფიქ­რეთ, სა­სა­მარ­თლო­ში გვე­ჩივ­ლა, თუმ­ცა შემ­დეგ გა­და­ვი­ფიქ­რეთ, რად­გან სა­სა­მარ­თლო და­ვა­სა და ად­ვო­კა­ტის აყვა­ნას ფუ­ლი სჭირ­დება. ჩვენ იმა­ზე მე­ტი დაგ­ვეხარჯებოდა, რაც ასა­ღები გვაქვს. ვერც ნერ­ვი­უ­ლობას გა­და­ვურ­ჩებოდით," - ამბობს ლია მარ­გა­ლი­ტა­ძე.

ჭავ­ჭა­ვა­ძის გამ­ზირ­ზე ვე­ლობილი­კის მოწყობის სა­მუ­შა­ოებზე და­საქ­მებული ბესო კუპ­რა­ძი­სა და ლე­ვან ჩა­გუ­ნა­ვას თქმით, საქ­მის გა­მო­ძიების თხოვ­ნით მათ ძა­ლო­ვან სტრუქ­ტუ­რებს მი­მარ­თეს, თუმ­ცა მათ­გან უა­რი მი­ი­ღეს.

„რად­გან მტკი­ცებულებები არ გაგ­ვაჩ­ნი­ა, ვერც საქ­მეს გა­მო­ი­ძიებენ," - ამბობენ მუ­შები.

დამ­საქ­მებლი­სა და და­საქ­მებულს შო­რის გარ­თუ­ლებულ ურ­თი­ერ­თობებზე „სა­ქარ­თვე­ლოს ახალ­გაზ­რდა იუ­რის­ტთა ასო­ცი­ა­ცი­ის" ქუ­თა­ი­სის ფი­ლი­ა­ლის ხელ­მძღვა­ნე­ლი თა­მარ ფა­ჩუ­ლი­აც საუბრობს. მი­სი თქმით, მოქ­მე­დი შრო­მი­თი კა­ნონ­მდებლობა დამ­საქ­მებელს რო­გორც წე­რი­ლობითი, ისე ზე­პი­რი შე­თანხმების სა­შუ­ა­ლებას აძ­ლევს. დამ­საქ­მებლის მხრი­დან პი­რობების დარ­ღვე­ვის შემთხვე­ვა­ში კი და­ზა­რა­ლებული მხოლოდ მუ­შა რჩება.

„საქ­მე სა­სა­მარ­თლო და­ვა­ში რომ გა­და­ი­ზარ­დოს, სა­სა­მარ­თლო ზე­პირ შე­თანხმებას ვერც ერთ შემთხვე­ვა­ში ვერ მი­ი­ღებს მტკი­ცებულებად. ასე­თად გა­მოდ­გება დო­კუ­მენ­ტი, რო­მე­ლიც გა­ფორ­მდება დამ­ქი­რა­ვებელ­სა და და­ქი­რა­ვებულს შო­რის. შე­საძ­ლო­ა, მუ­შამ მოწ­მე­თა ჩვე­ნებების მეშ­ვეობით და­ამ­ტკი­ცოს, რომ ის ნამ­დვი­ლად მუ­შაობდა აღ­ნიშ­ნულ სა­მუ­შა­ო­ზე, თუმ­ცა სა­სა­მარ­თლო რამ­დე­ნად გა­ი­ზი­ა­რებს მას, ეს უკ­ვე მი­სი გა­და­საწყვე­ტი­ა. სამ­წუხაროდ­, გამ­ზა­დებული რე­ცეპ­ტი არ არ­სებობს. ყოველ შემთხვე­ვა­ში, საქ­მე სა­თუ­ოა და მტკი­ცების ტვირ­თი და­საქ­მებულ ადა­მი­ან­ზე მო­დის," - ამბობს თა­მარ ფა­ჩუ­ლი­ა.

ვი­თა­რებიდან გა­მო­სა­ვალს იუ­რის­ტი და­საქ­მებული­სა და დამ­საქ­მებლის მხრი­დან თა­ვი­ან­თი უფ­ლებების ცოდ­ნა­ში ხედავს. თა­მარ ფა­ჩუ­ლი­ას თქმით, მუ­შაობის მსურ­ველ­მა პირ­მა ნების­მი­ერ და­წე­სებულებაში მის­ვლი­სას, იქ­ნება ეს სა­წარ­მო თუ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ა, პირ­ველ რიგ­ში სა­მუ­შაო კონ­ტრაქ­ტი და ანაზ­ღა­უ­რების პი­რობები უნ­და მო­ი­კითხოს. თუმ­ცა, თა­ვის მხრივ, აღ­ნი­შნუ­ლი მოთხოვ­ნები და­საქ­მების შან­სებს კი­დევ უფ­რო ამ­ცი­რებს. ა­მი­ტომ სა­მუ­შა­ოს მა­ძიებელი დამ­ქი­რა­ვებლის „კე­თი­ლი ნების" იმედ­ზე ყოფ­ნას ამჯობინებს.

ქრისტინა ქარჩხაძე